JAK POWSTAŁO GRZYWNO? ~ Początek osiedla pozostaje zagadką. Źródła milczą na ten temat, a informacje w nich zawarte nie udzielają jednoznacznej odpowiedzi na postawione pytanie. Warto w tym miejscu prześledzić materiał źródłowy w porządku chronologicznym.

W 1922 roku włocławska rada miejska przyjęła uchwałę o wydzierżawieniu nieużytków pod budowę domów. Jako teren najlepszy dla tego typu działań wskazała grunty przy Alejach Chopina, dokładnie jednak ich nie określiła. Wcielenie w życie uchwały szybko natrafiło na trudności. Nie obowiązywały wówczas żadne przepisy na szczeblu państwowym, które regulowałyby prowadzenie akcji osiedleńczej najuboższych i bezdomnych. Ponadto urzędnicy miejscy nie posiadali szczegółowych planów nieużyt­ków, które umożliwiłyby ich parcelację na działki budowlane.

Wieść o pomyśle jednak przedostała się społeczeństwa. W efekcie do magistratu zaczęły spływać poda­nia o przydział gruntu. Pierwsze z nich, z sierpnia 1923 roku napisał robotnik Celulozy. Prosił w nim o udostęp­nienie placu za cegielnią, przy szosie na Kowal, czyli na terenie, na którym rozwinęło się osie­dle Grzywno. Kilkadziesiąt podobnych wniosków przez kilka lat pozostało bez odpowiedzi ze strony władz miasta. W dokumentacji nie zachował się też żaden ślad świadczący o tym, by do 1926 roku wy­dano komuś zgodę na zamieszkanie terenu przy Szosie Kowalskiej.

Zmiana nastąpiła w 1926 roku, kiedy w protokołach z posiedzeń magistratu pojawiła się pierwsza wzmianka o Grzywnie. Wynika z niej, że urząd miasta wyraził zgodę, aby osoby najbiedniejsze zajmo­wały działki na terenie osiedla. Ważne w tej wzmiance jest jednak to, że urzędnicy zatwierdzili stan trwający od jakiegoś czasu. Akcja osiedleńcza musiała więc rozpocząć się wcześniej niż w 1926 roku. Dopiero 10 lat później, w 1935 roku urzędnicy przeprowadzili wywiady z mieszkańcami przedmieścia. Dowiedzieli się wówczas, że pierwsze budynki na Grzywnie miały powstać w 1924 roku. Opisane usta­lenia są jedynymi źródłami administracyjnymi wskazującymi konkretną datę początków osiedla.

W tym momencie pojawia się pytanie - na jakiej podstawie w 1924 roku pierwsze rodziny zamieszkały na Grzywnie? Czy uczyniły to nielegalnie, budując swoje bieda-domki bez zgody władz miasta, jak miało to miejsce w innych rejonach Włocławka? Czy może wprowadziły się na opisany teren za ci­chym, może ustnym przyzwoleniem urzędników?

Pytania wzbudza również moment początku osiedla. Datę budowy pierwszych domków w 1924 roku urzędnicy ustalili w 1935 roku. Czy jednak po upływie 11 lat można było odtworzyć wszystkie zmiany w zabudowie, które miały miejsce przez ten czas na Grzywnie? Wiadomo, że pierwszą formą często budowa­ną przez bezdomnych były ziemianki, a pracownicy magistratu wspominali tylko o domkach. Pierwsze ziemianki, jeżeli powstały przed 1924 rokiem, z pewnością nie dotrwały do 1935 roku, co wtedy nie pozwoliło uchwycić faktu ich istnienia w przeszłości.

Warto również odnotować, że we wspomnieniach mieszkańców Grzywna pojawiły się stwierdzenia, jakoby w 1924 roku na terenie osiedla mieszkały już więcej niż 2 rodziny. Sugestie te podważają usta­lenia władz miasta z 1935 roku. Niektórzy świadkowie wspominali wręcz, że pierwsi osiedleńcy na tym terenie pojawili się już w 1922 lub 1923 roku. Na myśl przychodzi wspomniany wcześniej robotnik z Celulozy - dlaczego w 1923 roku wnioskował o przydział placu akurat na Grzywnie? Czy był to zwykły zbieg okoliczności? A może ktoś już tam mieszkał i tym samym sugerował kolejnym osobom składanie podań?

Niestety, dostępny materiał źródłowy nie pozwala jednoznacznie ustosunkować się do przedstawionych wątpliwości. Rok 1924 można więc uznać za symboliczny, potwierdzony dokumentami urzędowymi początek Grzywna. Mając jednak na uwadze niedoskonałość zachowanych przekazów, a szczególnie zawodność ludzkiej pamięci, nie można wykluczyć, że pierwsi osadnicy na terenie przed­mieścia pojawili się wcześniej, przed 1924 rokiem.